Na përson-a tant cara, ch’a l’ha salvame la vita pì ‘d na vira, me fratel spiritual, a l’é mancà ier matin. Adess i peuss nen, i veuj nen scrivi ambelessì. Alora i pijerai congé dai me vintesingh letor con ël paròle d’Elio Vittorini: “Ci vorrebbe silenzio, silenzio per parecchie generazioni”.
Dic 14
Jer i l’hai provà l’istesse sensassion ëd doe sman-e fà, precise. Da la matin a eut ore a la sèira a eut e mesa a l’é stàita tuta na corsa: e për ël Rosin-e, e për ël travaj (bej proget ëd tradussion, ën cost moment, o për dì mej a l’é tut l’ann ch’am rivo dij bej proget, interessant e da vempe la testa), e për giuté n’amis ch’a ancamin-a n’atività neuva.
E come doe sman-a fà véner i l’hai lession con Soffietti, e ‘dcò costa a l’é na ròba ch’i veuj pronté da bin – pì da bin ch’as peul, pròpi come l’angagg a scrive ën piemontèis.
E parla quàich minuta con papà e mama dla possibilità d’avèj na badante. Na “bela” ròba ch’im impegn a fé diventé realtà an pòch temp – com ch’i l’hai dije a mama jer, i n’avreve nen damanca ënt in doman, i n’evi damanca adess.
E peui va a oghe la récita dla cita cita – l’ùltima da cita, a dila tuta, chila che stèmber qu’en a sarà già al medie –, e fà sòn e fà lòn. Tuta na corsa, na corsa longa ën dì.
Prim arsultà: ier sèira la cita granda a l’ha dime “allora oggi puoi dirti bravo”. Ben, a peul esse, im lo conced.
Scond arsultà: scrive ant l’agenda life plan, che për mi a l’é ën sintagma important. Life plan a veul dì dòp a la corsa fërmesse na minuta, pensé verament, pensé da bin a lòn ch’i veuj ch’a-i càpita ancora ‘nt la mia vita. (Lùn-es i l’avìa lesù coste paròle, ch’a buto ën pressa ën prospetiva tante ròbe – tute ‘l ròbe, a dila tuta, meno cole verament, verament – ma verament – importante.)
Ecco: a la finitiva, a penseje bin, ij di come jer, ij di fàit ëd corse sensa fin a l’han costi doi bèj arsultà: che la cita granda am dija, bele se nen an manera direta, “brav” (vagneme ‘l rispet ‘d cole doe përson-e quand ch’a saran grande essend ël but pì important ëd tuj, për mi) e che mi im ferma n’ora o doe o tre o bele na sman-a a pensé da bin lòn ch’i veuj fé da grand e lòn ch’i peuss fé për j’àit.
Dic 07
A l’é merco ‘d sèira, a l’é tard. A la finitiva a-i na farìa gnente se mi i butèissa nen n’artìcol ambelessì, come tuj ij merco. Ël mond a andarìa anans pròpi ant l’istessa manera, a cambierìa gnente.
Già. Giust. Ma a-i chërserìa ën pòch d’erba ën sël santé ëd cost blògh. Mach pòca, motoben pòca, quasi da nen ancòrsisne. Ma se i sautèissa ën merco alora n’àuta vira i podrìa dì l’istess: përchè i deuv scrive quat righe ambelessì, quat righe ch’a cambio nen ëd na virgola la vita ëd gnun? A sarìa nen mej vardé la television, lese ën lìber o andé a cogiesse? A farìa nen pròpi l’istess?
Nò.
A farìa nen franch l’istess. Përchè për ël mond, as capiss, a cambierìa gnente, ma për mi é, e come! A son ses agn e ën tòch che tuj ij merco, ch’a-i càpita lòn ch’a veul, ambelessì a-i seurt ën tòch. Dël viré pì pensà, dël vire meno; dël vire ch’am pias ëd pì, dël vire ‘d meno: ma ën tute ‘l manere a-i é. Na tradussion, na drolarìa, ën video, na recension: tuj ij merco i son obligà a ricordeme che ‘l piemontèis për mi a esist, a l’ha ën sens precis, a l’é na part dla vita.
Minca tant am ven ën ment cost pòst, scrit quand ch’i tornava, coa ën mes al gambe, da na smana passà a gieughe a fé ël professionista ‘d gòlf. Da n’Autogrill i l’avìa scrivù doe righe, col merco, mach për dì che cost blògh a l’é viv qualonque ròba a-i càpita, mach për dì – com ch’i dij stassèira, tornà da ën dì golfìstich dëstravis e piasos (i l’hai conossù Baldo, i l’hai passà ël dì con ën car amis golfista) – che l’erba a chërs nen ën sël santé dël me piemontèis.
Nov 30
Ant j’ùltime sman-e i ston dedicand pì temp a un proget dël Rosin-e (tramudé na veja oficina part ant në studi médich e part ant n’alògg) che a Tesi & testi. A më smija ‘dcò ‘d nen passé bastansa temp con ël cite. Sensa conté che véner i l’hai lession con Soffietti e i veuj rivé preparà mej ch’as peud.
Tante sensassion, a la finitiva, velocità, proget, avnì. If everything seems under control, you’re not going fast enough (se tut a smija sota control, it vèj nen bastansa fòrt), com ch’a dis Mario Andretti. E son a peud esse vèj, i discut nen, e a l’é na ròba ch’am pias quand ch’a càpita (a l’é ël concet ëd fluss, ant na paròla). Tutun, an costi cas i l’hai l’absògn ëd fermeme un moment, pensé na minuta e peui torna parte.
L’oficina a j’era la cusin-a dël convent dël Rosin-e, fin-a al 1920 quand che nòno Giovanni a l’ha catà la ca për fene la soa fàbrica. E ambelelì a j’era dj’ordior. Stòrie ‘d na vòta, ma già mach costi doi fàit am fan apassioné al proget ëd trasformassion. I l’hai pòch temp për pensé ma a mnirà na ròba magnìfica.
Pròpi ier sèira i l’hai dëscurbì che al temp dël fascio ël nòm “via delle Rosine” a j’era stàit cambià an “via XXVIII Ottobre”. Am pias pensé ch’a sia stàit un dispet a l’euvra e a la memòria ëd doi sìndich socialista ch’a stasìo da coste bande sì (un dij doi a j’era nòno, l’àutr Angelo Menzio, ancor viv a col temp). Bin, ël Rosin-e a son pì fòrte che tuti ij fassism.
Gnenti, i vurìa dì doe paròle ansima a lòn ch’am capita adess, mersì d’avèj-je lesùe.
Nov 23
Vilma, na cara amisa ch’a masenta ‘l Rifugio La Scola, a l’ha scrivù na conta, na stòira ‘d vita dël Langhe. I la but, scrita an langhèt, sì sota.
—
Darera a la ciovenda, ëdcò stamatin le fe a mangio nen mach l’erba, ma ‘dcò le fior ëd magiorin-a.
Mafalda a deuv porteje ën pastura, ma paid squasi tuti ij di Teresa a deurm ëncora.
A l’é la tersa o la quarta vòlta che Mafalda a braja da ‘n fond a l’era: “Teresa, ven-ti?” Na fe, doe, tre e jë sponta Teresa ëncora ërdërmìa.
Amise se doe, tròp amise përchè Mafalda a peussa ëndé ën pastura sensa Teresa; dòp ëndran a scòla ën ritard.
Ma ‘nta sentila a maestra com che a rus; ma voràise bin a veul cò dì divide ël banch e la minacia ëd quàiche bachëttà ënsima a le man.
Teresa a l’é precisa, tëmoresa, a piora për pòch se quaidun a aussa la vos; Mafalda a sa come difendila e as para svicia dij braj ëd soa mama.
Decisa, svicia, soa mare a dis che a smija un picàt da bross, mai fërma; a l’é cò la pi cita dla niò.
Teresa e Mafalda son chërsùe stand a në s-ciòp un-a da l’àutra, son fòrse doe bele fije e ën bel di son truvasse a esse doe cugnà, un-a ën Langa ënsema a n’òm che a fava ‘l masoé, l’àutra ën Fransa con në spos che a l’ha portala mach vint’agn fà a fé crese fior al pòst dl’uva.
Doe cugnà d’a stessa leva, sempre amise, che son vursusse bin tuta la vita, voghindse nen tute le vòlte che voravo, ma scrivindse e pendsandse da lontan.
Stassèira son tute doe sì, sì davanti a mi, setò a un tavo eë na cusin-a cita, ma tròp gròssa për lor doe adess. A son sì a contesse còse che mach lor a san, beicandse ij cavàj bianch e le man ën pò stòrte.
A son bele, grupò ënt’a soa amicissia, vestìe quasi precise, cite e ën pò curve, mi i-i bàico e son orgojosa che sio ën tòch dël me mond.
Ës voghivo nen da tròp tamp, a l’han 83 ani adess, son mia mòma e mia mògna e seu che se mi i saro j’euj sento lontan Mafalda che a braja a teresa: “Ven-ti?”
Nov 09
I l’hai pruvà a viré an nòsta lenga costa canson, ch’i l’hai dëscurbì mersì a cost film, che a soa vòlta i l’hai dëscurbì mersì a un coment casual dla cita granda, a la qual la soa professorëssa ‘d latin e grech a l’avìa parlajne.
Na caden-a longa (bele che “tanti anej a ten-o nen”, për dila con Montale), che për mi an cost moment a l’ha doi significà: la cita granda, che con ij sò dissèt agn an rivanda a tuta fòrsa a veul naturalment (e giustament, e as capiss) pijé ël vòl; e papà, ch’i l’hai tirà su da ‘n tèra dumìnica ‘d sèira sentend quasi nen ëd pèis (“era bello il panorama visto dall’alto“).
Na caden-a longa (“Pare e Mare / quat grand, / eut ëpceron…“), un vòl sensa fin.
—
Papà e mama car, mi i part
iv veuj bin ma i part
i l’avreve pì nen na cita
stassèira
Mi i scap nen, i vòl
capì bin: i vòl
sensa fuma e sensa àlcol
i vòl, i vòl
Chila am vardava ier
anchieta, sagrinà, me mama
come se a sentèissa
an realtà a l’avìa tëmma
a l’avìa capì
I l’hai dit ch’i stasìa bin
l’aria seren-a an pien
chila a l’ha fàit finta ‘d nen
e me papà impotent
a l’ha soridù
Pa torné andré
slontanesse un pòch ëd pì
a Gard a-i é n’àutra stassion
e a la fin l’Atlàntich
Papà e mama car, mi i part
iv veuj bin ma i part
i l’avreve pì nen na cita
stassèira
Mi i scap nen, i vòl
capì bin: i vòl
sensa fuma e sensa àlcol
i vòl, i vòl
An sla me stra im ciam
se papà e mama a sospeto
che le mie larme a son colà
le mie promësse e l’anvìa
dë andé anans
Chërde mach an mia vita
tut lòn ch’a l’é stàit promëttume
përchè, anté e come
ansima a cost treno ch’a part
minca moment
A l’é dròla costa gabia
ch’am blòca ‘l sen
i peuss pì nen respiré
sòn am ampediss
ëd canté
Papà e mama car, mi i part
iv veuj bin ma i part
i l’avreve pì nen na cita
stassèira
Mi i scap nen, i vòl
capì bin: i vòl
sensa fuma e sensa àlcol
i vòl, i vòl
Lalalalalala
lalalalalala
lalalalalala
i vòl, i vòl
Nov 02
A nòstr amis René Agagliate a l’é sempre piasuje la montagna e, particolarment, marcé ant la natura. A l’é për lòn che, quand a l’ha vëddù cost lìber, a l’ha catalo sùbit.
Doe paròle an sël lìber: l’Appalachian Trail a l’é un senté ëd 3.500 chilométer ch’a traversa quatòrdes ëstat american, da la Georgia al Maine, ël pì important dij senté a longa percorensa. (A l’é stàit ël senté pì longh dël mond. Adess a esist ël Sentiero Italia ëd 6.166 chilométer.) An pòche paròle, ël seugn ëd tuti coj-lì ch’a-j pias la natura e l’aventura. E bin, Bill Bryson con sò amis Katz a l’ha përcorune na bon-a part e a l’ha archujì ant un lìber ij sò arcòrd.
René a l’ha ‘ncaminà a fé ‘d tradussion dij tòch ch’a l’han frapalo ‘d pì. Ambelessì ël prim. Bon-a letura!
Ott 26
A l’é un fàit, për mi come për tanti, che tante idèje – mìnime o nò, importante o nò, vajante o nò – a ven-o ant la dòcia. Bin, pròpi pijand an man lë shampoo a l’é vnume an ment ëd virene l’etichëtta an piemontèis. Alora parèj, për gieugh, ancheuj i vardoma com ch’a sonrìa e a smijerìa n’etichëtta piemontèisa.
(L’etichëtta original a l’é an fransèis përchè ch’a ven da la Còrsica.)
GARNIER
Ultradoss
SHAMPOO
a l’estrat ëd tijeul
Sensa paraben – sensa silicon
ESTRAT NATURAL
a pòrta dosseur e splendor
CAVÈJ NORMAJ
—
GARNIER
Ultradoss
a l’estrat ëd tijeul
Vera arseta ‘d vitalità për ij cavèj normaj, lë shampoo Garnier Ultradoss a cobia ‘l tijeul, conossù për soe qualità adossiente e soa richëssa d’euli essensiaj, a na strutura pura e mossanta che a angreva nen ij cavèj.
Arsultà: ij vòstri cavèj a son brilant e a fan ël pien ëd vitalità. A artreuvo tuta soa energìa e soa dosseur an tocandje.
CREÀ SENSA PARABEN E SENSA SILICON
NA DOSSEUR ESTREMA GAVÀ DAL CHEUR DJ’ERBO
Për Ultradoss, Garnier a l’ha sernù e otimisà dj’agent lavant d’orìgin vegetal ant na fòrmula ùnica che a pòrta dosseur e rispet ai cavèj.
GARNIER A S’ANGAGIA PËR L’AMBIENT
RIDUSSION DL’EVA E DJ’ARFUD: ël consum d’eva dle fàbriche ch’a produvo cost amolin e j’arfud generà a son stàit diminuì rispetivament dël 16% e dl’11% tra ‘l 2005 e ‘l 2010.
ANGAGEVE ‘DCÒ VOIÀUTRI: preferend la dòcia al bagn, i consomreve tre vire meno d’eva. I dareve ‘dcò na man a dësfende l’ambient fasend an manera che cost amolin a ven-a riciclà.
ECOAMBALAGI
Rëscontré ij nòstri consèj Ultradoss ansima a www.garnier.com
INGREDIENT: eva, sodio lauriletere solfà, acid cìtrich, cocamidopropyl bataina, idròssid d’amòni, cloruri ‘d sòdio, àcid giàun 3, bensoà ‘d sòdio, idròssid ëd sòdio, polyquaternium-10, àcid salicìlich, estrat ëd fior ëd tijeul sarvaj, àlcol benzìlich, linalol, glicòl propilénich, geraniòl, citronellòl, glicòl esilénich, hexyl cinnamal, profum/fragransa.
Atension: da nen bèive.
Da nen lassé a la portà dle masnà.
An cas ëd contat con j’euj, srenseje subit.
SÈNTER CONSEJ CONSUMADOR GARNIER
Nùmer verd 0 810 666 333
250 ml
Ott 19
Harold a l’avìa përdù conossensa ma a j’era ancor viv. Ant la soa ment a scorìo vision come a càpita ant j’atim prima d’andreumse. A rivavo an sucession disordinà. Ant lë stat d’incossiensa ant ël qual as trovava, a-j considerava […] ant na manera ch’a andasìa dë dlà da le paròle. I podrìo dì che a-j considerava an manera olìstica, sentend minca ròba contemporaneament. I podrìo dì che ‘l sò pijeje part a j’era impressionistich anvece che analìtich. A përcepìa dle presense.
Dàit ch’i ston scrivend, i son obligà a descrive coste percession an frasi sucessive, ma a l’é nen parèj che Harold a-j sentìa. A j’ero ‘d vision dle piste ciclabile che a l’avia përcorù da cit e dle montagne ch’a l’avìa vardà col di. A stasìa fasend ij travaj dë scòla con soa mama e bele corend an sël camp da baseball a le superior. A j’ero ‘d dëscors ch’a l’avìa fàit, compliment arseivù, sene ‘d sess ch’a l’avìa vivù, lìber lesù e moment ant ij quai a j’era s-ciopaje ant la ment n’idèja neuva. […]
Harold a j’era vintrà an manera definitiva ant ël regn scondù e a l’avìa përdù conossensa. Për sempe. Ant ij sò ùltim istant a son nen stàje nì forme nì confin. A j’era nen bon a esercité ël podèj dl’autocossiensa ma a j’era ‘dcò liberà dai sò limit. A l’avìa avù ‘l don ëd na cossiensa ch’a l’avìa giutalo a dirige la soa esistensa e nurì la soa interiorità, ma ‘l pressi da paghé a j’era stàita la cossiensa ‘d meuire. Adess bele cola cossiensa a j’era andassne. A j’era passà dë dlà dla percession ëd qualsëssìa ròba; a j’era vintrà ant ëd regn dl’indicìbil.
David Brooks, tradussion ëd Gioanin Davico.
Tòch gavà da cost bel lìber, dël qual i l’hai parlà (an italian) ambelessì.
J’ùltim coment