Pianëssa, 22 novèmber 2014. La Cattedra delle Parole: dialoghi intorno alla lingua e alla letteratura in piemontese. Ch’a sarìa com dì un rëscontr an slë stat dla lenga piemontèisa. Ël prim dòp a tanti agn.

E mi dòp a tant temp i l’hai tante ròbe da dì ansima al “mè” piemontèis. An cost rëscontr i l’hai sentì tante ròbe, vibrassion, nostalgìe, fòrsa, tante emossion ch’i l’hai provà a buté an paròle scrite.

I sërch d’andé con ordin.

Pen-a ruvà, anvers tre bòt dël dòp-mesdì (i ciam ëscusa, a sarìa piasume partissipé a la giornà antrega ma ant l’istess di mia “cita granda” a compìa quindes agn, e cò chila a reclama sò temp), i l’hai vist Davide Damilano ch’a l’avìa giusta terminà sò intervent. Im set davsin a chiel e sùbit daré a Emanuele Miola e Simon Uslengh, che naturalment am ciamo s’i l’hai portà ël lumin.

Michel dij Bonavé a tira fòra na paròla ch’am arcòrda quaicòs: braida. (Peui i l’hai capì përchè.)

Enzo, Enzo Vacca a l’ha parlà d’un problema ch’a l’ha avù, ëd nen riesse a capì na poesìa ‘d Bianca Dorato:

I son anmaginame mia nòna ch’am la disìa, la poesìa ‘d Bianca. E i son ancorsume ‘d na còsa dròla: che tante, tante paròle a j’ero già ‘ndrinta ‘d mi. E alora i l’hai ancaminà a capì quaicòs.

E dël but a l’ha dit:

I deuv buté an mùsica lòn che Bianca a l’ha dime, tirandme un pugn ant lë stòmi.

Emanuele Miola a l’ha parlà dle diferense an tra ‘l piemontèis dël 2000 e col d’ancheuj. I l’hai nen capì bin lòn ch’a l’ha dit (bele s’i son segname dle note: “pianificassion lenghìstica”, “a ciaciaro > a scrivo”, “diferense parlà/scrit”), përchè dël 2000 mi i l’avìa 33 agn, e tanta part dël mè rapòrt con ël piemontèis pùblich a j’era dëdlà da vnì, ma mi i son sempe mi. Andrinta ‘d mi i pensava ma com? Ël 2000 a l’é adess, com a l’é possìbil ch’as na parla coma dël passà?

A l’é passame dëdnans a j’euj na litra ch’i l’avìa scrit-je a Tavo Burat a fërvé dël 2006, anté che tra dj’àutre ròbe i-j disìa:

Da ùltim, i vorrìa ancor dite che mentre ch’it parlave i l’hai segname dle paròle: «s-ciancacheur», «arvangia», «ciacòt», «archengh». I l’hai segnaje sensa un but particolar, mach përchè a l’han colpime man a man ch’it jë disìe; ma a lesje adess a më smija che a ven-o a compon-e ël quàder dël piemontèis d’ancheuj, miraco dël piemontèis ëd sempe.

Sùbit dòp a l’ha parlà Fransesch Rubat Borel, e ‘l quàder a l’é completasse. Già, përchè chiel a l’ha tirà fòra ‘l problema dla vitalità dël piemontèis. A l’ha dit che ‘l piemontèis a l’é diventà na “crosta”, visadì quaicòs anté che sota a-i é bin pòch. Ij parlant, chiel a dis, a son meno che un milion; e cò l’esplosion an sla ragnà dël piemontèis a l’é un sintom d’un malesse (apunto përchè che daré a-i é bin pòch).

Ansoma, chiel a dis, is parloma tra ‘d noiàutri ambalinà, ma ‘d sostansa a-i na j’é nen.

Tòjo Fnoj (che, a venta ch’i lo dija, a l’é la përson-a për la qual prinsipalment i l’hai vorsù andé al rëscontr – për soa simpatia, soa amicissia, soa afabilità, sò esse un giovo pì giovo ‘d tanti àutri) a l’ha comentà:

Sente dì na ròba parèj da un giovo a l’é preocupant – ma a l’é la vrità.

Un moment, però. Un moment!

Albina a l’ha dit:

La vita a l’é sempe un pòch na question ëd resistensa.

E a l’ha giontà:

I soma sì për disse che le còse a l’é nen ch’a vado bin, ma i soma sì për resiste.

Com ch’i l’hai dit an pì ëd n’ocasion, se an tuta la mia vita mi i podèissa fé la metà dla metà dla metà ëd lòn ch’a l’ha fàit Albina për ël piemontèis, i sarìa già pì che content. (E nò, gnun at dirà mai còs fé o còs fé prima, nì gnun at arcompenserà). Però:

A l’ha ancor sens, dël 2014, ancontresse për parlé dël piemontèis? I son nen sigur ëd savèj la rispòsta; ma peui pen-a vintrà a la Ca dë Studi am ven ancontra Tòjo Fnoj e sò soris, am saluta e am ambrassa, am tira con grinor e bel deuit j’orije përchè ch’i but l’inglèis tacà a nòsta lenga. E alora i capiss përchè i-i but tant temp a fé ëd ròbe che për ël mond a l’han gnun valor.

Donca:

1) al mond a-i é ël soris ëd Tòjo Fnoj;

2) mi i l’hai conossù përsonalment Barba Tòni, GianRens Clivio, Tavo Burat;

3) i son stàit ancoragià da Albina Malerba quand ch’i j’era “mach” në student;

4) e via fòrt.

Alora, anterpretand le paròle d’Albina, i dirai:

Foma. Falo. Fé.

A l’é tut sì. Mach tut sì.