Dël përchè l’ùnich temp ch’a conta a l’é ‘l temp present
[mé artìcol publicà ansima a la “Gazzetta d’Alba” ëd màrtes 9 fërvé 2010]
Batista a l’ha parlà da costa colòn-a quàich temp andré dla distorsion ch’i l’oma a rësguard dël temp. An Vardé anans, prima che andré, l’artìcol dël 31 mars dl’àutr’ann, a scrivìa:
A mi a l’han sempre dame gena coj che a passo sò temp a scrive poesìe, romans, litre, artìcoj ansima ai temp andré; ansima a tute le còse veje; ansima a come ch’a j’ero giovo da giovo; e ansima a come che a fiocava na vòlta e che adess a fiòca pì nan […]. Pì che tut, lòn ch’am dà fastudi a l’é costa aria ëd pioresse a còl che a l’ha tanta gent, un brut rapòrt con ël temp che a vivo ancheuj, përché a son sempre an camin a pensé e parlé ëd ‘na vòlta’.
La sitassion a l’é longa, ma a serv për capisse ben (e adess che ‘o temp a s’aimaniss na frisa a ven fin-a a taj). An vardandse andré, e tant pì con l’età ch’a va anans, a smija che ij temp ëd na vòta a fusso pì bej, che la fiòca a fussa pì bianca, la gent pì sincera, che ‘l mal a fussa meno mal e ‘l bin pì bel, bon ben bel.
Ma a sarà pròpi parèj? O a sarà nen pitòst n’ampliament, o pì precisament na traslassion a l’andré, ëd lòn che an psicologìa as ciama impact bias (la distorsion dl’impat), visadì ël fàit che tuti noi i soma fàit an manera ‘d dzorastimé j’efet dla sodisfassion ch’is pijeroma dai piasì ai quai i aspiroma?
Spostomse alora an sël versant dël piemontèis, e lesoma lòn ch’a scrivìa Pinin Pacòt an sij «Brandé» (prima serie, nùmer 3, 1927):
I scrivoma ‘l piemontèis përchè ch’i lo parloma, e i lo parloma e i lo scrivoma pròpi ‘d cheur, adess ch’a smija ch’a vada perdendse, dëspresià da jë stess piemontèis ch’a lo arnego. S’a l’é vera ch’a staga për meuire, e bin, noi i voroma nen ch’a meuira! Con tut nòst sentiment e con tuta nòstra fòrsa i s’oponoma. […]
A l’é sòn lòn che noi i voroma: salvé nòstr parlé. Salvelo sercand ëd rendje soa finëssa e soa serietà e soa blëssa, sercand ëd rendje sò patrimòni ‘d paròle e d’espression nostran-e, sò fond d’ideje e ‘d sentiment piemontèis. E parej, sensa tëmma e sensa gena, i sercroma ‘d fé arvive le veje paròle, bele ch’a peusso smijene dròle, përchè ch’i l’avìo dësmentiaje: i finiroma për arconòssje e i torneroma a sentije nòstre, naturale e frësche coma ‘nt ël linguagi ch’a parlavo ij nòstri vej, piemontèis ëd na vòlta, travajeur an pas e coragios an guèra. Sensa blaga, a l’é cost ël dover ch’i s’imponoma, sperand che l’aprovassion e l’agiut ëd coj ch’an capisso a peussa permëtne dë riesse an costa nòstra fatiga.
Bin: coste paròle, dë dla dal dene coragi, a buto dzora ‘d tut la question an prospetiva. Përchè se un dij prim Brandé, un ëd coj che ancheuj i podrìo sensa tëmma ciamé «pare dël piemontèis modern», un model për tuti ij piemontèis, a dis precisament lòn che, ant nòstr cit, i dijoma noi con l’associassion GoPiedmont (ma i butrìa ansema tuti j’apassionà dla lenga piemontèisa), alora a më smija che la stòria a s’arpeta. E donca che na vira a fiochèissa pì o meno come adess.
Che a vaja nen tant andé a sërché le ròbe ‘d na vira, pensand ch’a sio pì pure e pì sclinte.
Nò, dël 1927 – quand che praticament la totalità dij parlant piemontèis ancheuj a j’era gnanca na – a j’era tant ‘me ancheuj. Precis. Bele la fiòca a j’era l’istessa.
Lascia un commento