Amalia, mi i sai nen përchè, ma cola creatura ch’a sta là andrinta am fa pensé al nòst pais. Mi i son tornà e ‘m chërdìa ‘d trové la mia famija o dësblà o a pòst, onestament. Ma përchè?… Përchè mi i tornava da la guèra… Anvece, ambelessì gnun a veul sent-ne parlé. Quand ch’i son tornà da l’àuta guèra, chi ch’am ciamava da sì, chi ch’am ciamava da là. Për savèj, për sente ij cit fàit, j’at eròich… Tant a l’é vej che, quand ch’i l’avia pi gnente da dì, im arcòrd che, për gavemje d’antorn, i disìa dle busìe, i contava ‘dcò dle ròbe ch’a j’ero nen capità, o ch’a j’ero capitaje a dj’autri soldà… Përchè a-i era tròpa furfa, la gent ch’a vorìa sente… ij cit… Ël soldà! Lassne sente, conta! Felo bèive! Il soldato italiano! Ma adess përchè a veulo nen sent-ne parlé? Prima ‘d tut përchè a l’é nen colpa toa, la guèra it l’has nen vorsula ti, e peui përchè ij bièt da mila a fan perde la testa… Ti it l’has ancaminà a vëd-je pòchi për vòta, peui ën pòchi ‘d pi, peui sent mila, peui ën milion… E it l’has pì nen capì gnente… Varda sì. A ti a l’han fat impression përchè it l’has vist-je pòchi për vòta e it l’has nen avù ‘l temp ëd capì lòn ch’i capiss mi ch’i son tornà e i l’hai vistje tuti ansema… A mi, vëdde tuta sta quantità ‘d bièt da mila a më smija në schers, a më smija na drolarìa… Arcòrd-tlo, Amalia: mi i-i toch e am va nen ël sangh a la testa… E la testa a deuv sbate quand ch’as toco ij bièt da mila… Lòn ch’it veule ch’it dija? S’i stasìa sì, fòrse i përdìa la testa ‘dcò mi… A mè fija, che jér sèira, davzin al let ëd sò sorela, a l’ha confessame tut, lòn ch’i dovrìa feje? I la ciapo për un brass, i la buto an mes a la stra e i-i diso: «Va a fé la putana»? E vàire pare alora a dovrìo buté fòra le fije? E nen mach a Nàpoli, ma an tuti ij pais dël mond. A ti ch’it ses nen stàita bon-a a fé la mama, lòn ch’it faso, Amalia, it mass? I fass la tragedia? E a basta nen la tragedia ch’a sta corend për tut ël mond, a basta nen ël deul ch’i portoma an facia tuti ansema… E Amedeo? Amedeo ch’a va an gir a fé ‘l malfator? Amedeo a fa ‘l malfator. Tò fieul a ròba. E… fòrse mach a chiel i deuv nen penseje, përchè a-i é chi ch’a-i pensa… Ti adess it l’has capì. E mi i l’hai capì ch’i deuv sté sì. Pì la famija a së sta përdend e pì ‘l pare ‘d famija a deuv pijesse la responsabilità. E se ognidun a podèissa vardé andrinta a cola pòrta… tuti as butrìo la man an sla cossiensa… Adess i dovoma speté, Amalia… A në toca speté. Com ch’a l’ha dit ël dotor? Deve passare la nottata.
Eduardo De Filippo, Nàpoli milionaria!, at III, monòlogh ëd Gennaro Jovine, an: Cantata dei giorni dispari, volum prim, Turin, Einaudi, 1971, pp. 85-86.
(tradussion ëd Gioanin Davico)
Lascia un commento