Un tòch ëd Dino Buzzati

A venta ch’i lo confessa: bele se am manca nen tant ai sinquant’agn, bele se ij lìber a son la mia vita, i l’avìa mai lesù Il deserto dei Tartari ëd Dino Buzzati. Bin, mersì a mia cita granda st’ann an Còrsica i l’hai vempì col veuid. E alora i l’hai pruvà, quasi për schers, a virene an piemontèis un tòch, cole che për mi a son le pàgine pì bele – e centraj – dl’euvra. Miraco a l’é na manera për esorcisé la paura ch’i l’hai – ch’i oma tuti – ëd resté dij Giovanni Drogo për tuta la vita.

—

Distèis an sël let, fòra dël reu dël lumin a petròlio, antant che a gabolisava an sla soa vita, Giovanni Drogo anvece a l’é stàit pijà a l’amprovista da la seugn. E antant, pròpi cola neuit – òh, se a l’avèjssa savulo, miraco a l’avrìa nen avà veuja ‘d dreume – pròpi cola neuit a ancaminava për chiel na nen riparàbila fuga dël temp.

Fin-a a antlora chiel a j’era andàit anans për l’età spensierà dla prima gioventura, na stra che da cit a smija anfinìa, anté che j’agn a passo calm e con pass linger, parèj che gnun a nòta la soa partensa. As marcia an manera cheta, vardandse con curiosità d’antorn, a-i é pròpi nen damanca dë slonghé ël pass, gnun a possa da daré e gnun a në speta, bele ij compagn a van anans sensa pensé, fermande sovens a schersé. Da le ca, an sle pòrte, la gent granda a saluta benevolenta, e a fà segn indicand l’orisont con soris d’intèisa; parèj ël cheur a ancamin-a a bate për desideri eròich e tënner, as sent ël gust dla vigilia dle ròbe maravijose che a në speto pì anans; ancora as vego nen, nò, ma a l’é sicur, assolutament sicur che un di i-i riveroma.

Ancora tant? Nò, a basta traversé cola rivera lagiù an fond, trapassé cole colin-e vërde. O për cas i-j soma nen già ruvaje? A son nen costi erbo, costi pra, costa ca bianca miraco lòn ch’i sërcavo? Për quàich minuta i l’oma l’impression che ‘d sì, e i vorrìo fërmesse lì. Peui as sent dì che ‘l mej a l’é pì anans e a s’arpìa sensa afan la stra.

Parèj as séguita ël viagi an spetand con fiusa e le giornà a son longhe e tranquile, ël sol a arlus àut ant ël cel e a smija ch’a l’abia mai veuja ‘d calé al tramont.

Ma a na certa mira, quasi istintivament, is giroma a l’andaré e i vogoma che un cancel a l’é stàit sbarà a le nòstre spale, sarand la via dl’artorn. Antlora as sent che quaicòs a l’é cambià, ël sol a smija pì nen frem ma a së spòsta rapidament, ahidé, as fà nen a temp a fisselo che già a robata vers ël confin dl’orisont, is ancorsoma che le nìvole a armeujo pì nen ant ij golf bleu dël cel ma a scapo ancavalandse un-a ansima a l’àutra, tant a l’é ël sò afann; as capiss che ‘l temp a passa e che la stra un di a dovrà finì.

A saro a na certa mira a le nòstre spale un cancel pesant, a la arsaro con lestëssa fulminanta e as fà nen a temp a torné. Ma Giovanni Drogo a drumìa sensa savèj e a soridìa ant la seugn com ch’a fan ij cit.

A passeran dij di prima che Drogo a capissa lòn ch’a l’é capitaje. A sarà antlora come un dësvij. As varderà d’antorn sensa chërde; peui a sentirà n’armus-cc ëd pass dzorvenent a le spale, a voghrà la gent, dësvijasse prima ‘d chiel, che a cor afanà e a-j passa dëdnans për rivé an antìcip. A sentirà ël bati dël temp scandì con angordisa la vita. Pì nen a le fnestre as mostreran figure rijente, ma face fërme e dëspassionà. E se chiel a ciamerà vàire stra ch’a-i resta, lor a faran sì ancor segn a l’orisont, ma sensa gnun-e bontà e letissia. Antratant ij compagn as perderan ëd vista, quaidun a resta andré sfinì, n’àutr a l’é scapà dëdnans, desormé a l’é mach pì un cit pontin a l’orisont.

Daré a cola rivera – a dirà la gent – ancora des chilòmetro e it sarai ruvà. Anvece a l’é mai finìa, ij di as fan sempe pì curt, ij compagn ëd viagi pì ràir, a le fnestre a-i son ëd figure indiferente e smòrte che a sopato la testa.

Fin-a a che Drogo a resterà completament sol e a l’orisont ecco la rela d’un mar fòra ‘d misura, imòbil, color dël piomb. Desormé a sarà strach, le ca arlongh la via a l’avran quasi tute le fnestre sarà e le ràire përson-e visibile a-j risponderan con un gest dësconsolà: ël bon a j’era andré, tant andré e chiel a l’é passaje dëdnans sensa savèj. Òh, a l’é tròp tard desormé për fé artorn, daré ëd chiel a së slarga l’artron dlë strop ch’a-j va dapress, possà da la midema ilusion, ma ancora nen visibila an sla stra bianca e deserta.

Giovanni Drogo adess a dreum a l’intern dla tersa ridota. A seugna e a sorid. Për j’ùltime vire a ven-o a chiel ant la neuit le mistà dosse d’un mond completament content. Guaj se a pudèjssa voghe chiel midem, com ch’a sarà un di, là anté che la stra a finiss, frem an sla riva dël mar ëd piomb, sota a un cel gris e conform e antorn nì na ca nì n’òmo nì n’erbo, gnanca un fil d’erba, tut parèj da temp fòra ‘d memòria.