Domenico Torta, ant l’incontr ëd presentassion dël lìber Ciamemi nen poeta (Riva ‘d Cher, domìnica 4 dzèmber) a l’ha butà l’acent ansima a un problema ‘d tute le lenghe regionaj o minoritarie: mi i parlava dla necessità dë scrive “pì da bin ch’as peul”, për dila a la Barba Tòni, ma chiel a l’ha fàit noté che la poesìa ‘d Lino Vaschetti a l’é nen ant la pàgina, ma ansima a col chèr che domìnica a j’era lì, con chiel ch’a recitava ij sò vers, comovendse minca tant, rijend e fasend rije ‘l bel pùblich ch’a j’era.
Già, noi “purista” (com a l’ha ciamame chiel) i notoma j’acent, le e mesmute e via fòrt, ma com ch’i podrìo fërmé an sla pàgina le diferense ant la prononsia ch’a-i son, pr’esempi, an tra Cher e Riva ‘d Cher, quatr chilòmetro pì an là?
E pròpi ant la Prefassion al lìber ëd Vaschetti Domenico a arpòrta na sitassion ëd Marcel Proust ch’a spiega tante ròbe:
Non disprezzate la “cattiva musica”, siccome essa si suona e si canta molto più appassionatamente della «buona» ed a poco a poco si è riempita del sogno e delle lacrime degli uomini. Per questo vi sia rispettabile.
A l’é ‘l midem concet ch’a sotlineava, bele se da na mira diversa, Enrico Eandi ant ël coment fàit a mé artìcol dl’àutra sman-a: la fonetisassion dla grafìa, për dila con soe paròle.
Già, cost – dla trascrission ëd na lenga viva – a l’é un problema nen eliminabil. Antlora ‘l travaj ch’a peul fé un lenghista a l’é col d’aprossimesse al parlà, bin savend che a ruvrà mai gnanca davsin a l’espression ëd na lenga viva.
Commenti
Alura Gianni,
stabilì che vorej trascrive el parlà, dovrand na vintena ed segn, a l’é cume vorej andé sla lüna an bici, alura la solüssiun a l’é trascrive … le scrit, lassand che minca ün a lesa cum a parla.
Ant el cas ed dla lenga piemunteisa, son vorerìa dì scrive cume s’a füssa sempre staita scrita, sensa andeje daré a cume as parla, a Cher, pitost che a Riva ed Cher.
E dunca son a völ dì na grafìa ch’a s’ arciama a l’etimologìa, pitost che a la fonologìa
Son a völ dì scrive “impossìbil” pitost che “ampossìbil” o “’mpossibil”, cun tüt che la pronunsia a vöja esse la stessa.
Dunca la vera questiun dla grafìa piemunteisa as pöl formulesse parej: grafìa fonética o grafìa etimològica?
Se la preferensa a va a la grafìa fonética, alura a l’é giüst che minca ün a scriva cum a parla e dunca a-i sarà tante manere de scrive vaire ch’a sun ij cioché; se la grafìa a l’é etimològica, le manere de scrive minca parola a sun nen tante,ed sòlit üna, perché minca parola a l’ha la sua storia, la sua reis, cumbin ch’a pössa esse pronunsià cun vaire nuanse.
Ancura na cunsiderassiun: la grafìa fonética a l’é ne strüment d’identificassiun; la grafìa etimològica a fà dla lenga ne strüment ed cumünicassiun, lassand al parlà l’identificassiun.
Che pöi a l’é lon ch’a càpita an tüte le lenghe, quand ch’a l’abio na tradissiun scrita e parlà.
Tanti bej salüt
Enric Eandi
Mersì Enrico, it l’has fàit na bela analisi. Dë dlà dal fàit che ‘l problema a resterà, alora i pudoma dì (për mé cont) ch’i scrivoma etimologicament ël piemontèis.
Peul desse, ma mi i sarìa pì prudent a fortì dij prinsipi assolů. L’anglèis a resta na lenga, bele che an chèich dialèt “neighbour” a së scriva e përnonsia “neighbor” (e l’istess për “realise”, “centre” e via fòrt.